Merhaba Zülfü Bey
Silindirik Projeksiyonlar
Merkator Projeksiyonu Merkator projeksiyonu ile yapılan haritalar aşağıda belirtilen özelliklere sahiptir:
-
Meridyenler, birbirine paralel, eşit aralıklı ve düz çizgiler şeklindedir.
-
Paraleller, birbirine parelel olmasına rağmen kutuplara doğru gittikçe araları açılır. 60 derece
paralelindeki, paralel dairelerinin birbirinden olan uzaklıkları ekvatordakilerin iki mislidir.
-
Ekvatorda 1:1.000.000 ölçekli olan harita, 60’ıncı paralel dairesinde 1:500.000 ölçeklidir. 80’inci paralel dairesinde ise ölçek, 6 katına çıkar. Bu nedenden, 80’iinci paralel dairesinden kutuplara kadar olan kısmın haritaları yapılmaz.
-
Meridyenler ve paraleller birbirine diktir.
-
Meridyenleri aynı açı ile kesen hatlara Kerte hattı denir. Meridyenler birbirine paralel olduğu için kerte hattı doğrudur.
-
Büyük daire ekvator hariç eğridir.
-
Mesafeler ve sahalar dolayısıyla şekiller, kutuplar civarında aşırı derecede bozuktur.
Transverse Merkator Projeksiyonu
Transverse merkator projeksiyonu ile yapılan haritalar aşağıda belirtilen özelliklere sahiptir:
-
Silindirin teğet olduğu meridyen, silindir ve dünyada ortak olduğundan, uzunlukta bir değişme meydana gelmez yani ölçek her yerde aynıdır.
-
Merkez meridyenin yani silindire teğet olan meridyenin sağında ve solundaki saha kapsamındaki (3 veya 6 derecelik dilim) şekiller normaldir.
-
Açılar doğru olup, kerte hattı kavislidir.
-
Yönler doğrudur.
-
6o lik dilimlerde ölçek faktörü mo=0,9996 iken 3o lik dilimlerde (Gauss-Kruger) ölçek faktörü mo=1 dir.
Universal Transverse Merkator (UTM) Projeksiyonu
UTM projeksiyonu Amercan Military Services tarafından üretilmiş ve Transverse Merkator
projeksiyonunu kullanan bir projeksiyon çeşitidir.
Universal Transverse merkator projeksiyonu ile yapılan haritalar aşağıda belirtilen özelliklere sahiptir:
-
Projeksiyonda, teğet meridyen boyunca dünya üzerindeki uzunluklar projeksiyondaki uzunluklara eşit olur. Teğet meridyenden uzaklaştıkça deformasyon artar.
-
Buna göre dünya, başlangıç meridyenleri 6° de bir değişen 60 dilime (zone) ayrılır ve referans enlemi ekvatordur. Her dilimin enlem genişliği 84° kuzey, 80° güney enlemidir.
-
Her dilimin ayrı bir koordinat sistemi vardır. Dilim orta meridyenleri X ekseni, ekvator da Y eksenidir. İkisinin kesişimi başlangıç noktasıdır.
-
X değerleri dünyadaki uzunluklarla aynı, Y değerleri ise dünyadakinden biraz büyüktür. Bu farkı azaltmak için X, Y değerleri mo = 0,9996 ile çarpılır.
-
Y değeri başlangıç meridyeninin solunda negatif olur. Bundan kurtulmak için Y değerine 500.000 eklenir.
-
Bu durumda koordinatlara Sağa ve Yukarı değer denir. Uzunluk birimi metredir.
Konik Projeksiyonlar
Polikonik Projeksiyon
Ekseni, koninin tepe noktasına gelecek şekilde dünya küresi üzerine geçirilen muhtelif koniler
vasıtasıyla yapılan projeksiyondur.
Polikonik projeksiyonu ile yapılan haritalar, aşağıda belirtilen özelliklere sahiptir:
-
Ekvator ve merkezi meridyen birbirine dik ve düz hatlar halindedir.
-
Merkezi meridyenin her iki tarafındaki meridyenler, içe bükey kavisli olup, ekvatordan kutuplara doğru birbirlerine birleşecek şekildedir.
-
Merkezi meridyen üzerinde, paralellerin aralıkları birbirine eşit fakat kavislidir.
-
Merkezi meridyenin her iki tarafında 560 millik bir saha içinde, ölçekte ve saha üzerindeki hatalar %1’i aşmaz.
-
Yönler doğrudur.
Lambert Konformal Konik Projeksiyon
Dünya küresinin iki standart paraleli arasında bir koni vasıtası ile yapılan projeksiyonudur. Ölçek hata imitini en asgariye indirmek ve hakiki doğruluğu sağlamak için, standart paraleller arası 20 dereceyi geçmemelidir. Standart paraleller üzerinde ölçek tamamen doğru olup aralarındaki ölçek ise, muayyen bir derecede küçülür. Standart paraleller dışında ölçek gittikçe büyür.
Lambert Komformal Konik projeksiyonun başlıca özellikleri şunlardır:
-
Meridyenler kutuplarda kesişen düz doğrulardır.
-
Paraleller merkezi aynı olan yay parçalarıdır.
-
Standart paraleller boyunca ölçek sabittir. Bu paraleller arasında bütün istikametler takriben
doğrudur.
-
Büyük daireler oldukça düz hatlar halindedir (uzun mesafelerde kavislidirler).
-
Kerte hattı hafifçe eğridir.
Düzlemsel (Azimutal) Projeksiyonlar
Düz projeksiyonlardan en popüleri Gnomonik projeksiyonlardır. Yeryüzü üzerinde seçilmiş olan
herhangi bir noktaya teğet olarak düz bir satıh konularak elde edilirler. Bu projeksiyon ile elde edilen haritada teğet noktasından uzaklaştıkca, büyük bozulmalar meydana gelir. Projeksiyonun en önemli özelliği büyük dairenin düz bir hat şeklinde olmasıdır. Bu özellik, dünya üzerindeki 2 nokta arasında en kısa mesafeyi verir. Bu nedenle kutuplara yakın olan uçuşlarda bu tip projeksiyonla yapılmış haritalar kullanılır.
Sathın dünya üzerine teğet olarak konduğu noktaya göre Gnomonik projeksiyonlar; Kutbi Gnomonik (satıh kutuplara teğet), Ekvator Gnomonik (satıh ekvatora teğet) ve Eğik Gnomonik (satıh dünya küresine eğik durumda ve herhangi bir noktaya teğet) olarak adlandırılırlar.
Gnomonik projeksiyonlarin başlıca özellikleri şunlardır:
-
Meridyenler düz bir hat halindeki doğrulardır.
-
Paraleller eşit aralıkta olmayıp; kutbi gnomonikte daire, ekvator ve eğik gnomonikte ise kavisli şekildedir.
-
Büyük daireler düz hat halindedir. Kerte hattı eğridir.
-
Teğet noktasından uzaklaştıkça şekil ve sahalar fazlaca bozulur.
